پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمودند :
« جبرئيل آن قدر مرا به مسواک زدن سفارش مي کرد که گمان بردم آن را واجب قرار خواهد داد.»1
اين حديث گرانبها و احاديث فراوان ديگري که از پيامبر گرامي اسلام و اهل بيت ـ عليهم السلام ـ روايت شده نشان دهنده اهميت ويژه اي است که دين اسلام به مسأله نظافت و پاکيزگي از جمله بهداشت دهان و دندان مي دهد . از طرفي اکثر افراد جامعه يا به مشکلات دهان و دندان ، گرفتار شده اند و يا در معرض ابتلاي به آن قرار دارند . به همين دليل بر آن شديم تا گفتگويي با يکي از دندانپزشکان حاذق مشهد جناب آقاي دکتر سيد مرتضي فاطمي داشته باشيم . با توجه به اهميت و گستردگي بحث و سئوالات فراوان ، اين گفتگو در چند بخش ، تقديم خوانندگان عزيز مي گردد . موضوع بحث اين شماره « بهداشت دهان و دندان در کودکان » مي باشد :
ــ ضمن عرض سلام و خسته نباشيد در ابتدا اگر مطلب خاصي را لازم مي دانيد متذکر شويد تا وارد موضوع شويم .
ـ يا توجه به اينکه شعار ما « پيشگيري بهتر از درمان است » مي باشد ، بايد از ريشه کارکرد و اگر براي بهداشت دهان و دندان کودکان اهميت قائل شويم و به آنان از کودکي آموزشهاي لازم داده شود و مراقبت نماييم در بزرگسالان کم تر با مشکل مواجه مي شويم و اين به نفع خانواده ها و جامعه مي باشد .
1- معمولا اطفال از چه سني دندان در مي آورند ؟
ـ حدودا از شش ماهگي شروع شده تا دو سالگي که دنداندهاي شيري کاملا رويش پيدا مي کنند که تعداد دندانهاي شيري بيست عدد مي باشد .
2ـ شنيده ام بعضي از نوزادان ، به هنگام تولد دندان دارند . آيا اين مطلب صحت دارد ؟
ـ بله صحت دارد و اکثرا در ناحيه ثناياي فک پايين ديده مي شود . و جزو دندانهاي شيري مي باشد که در صورت امکان نگه داشته مي شوند . به خاطر محدوديت رشد در اين سنين ممکن است لق بشوند که اگر مشکلي به هنگام شير خوردن ايجاد نمايند ، بهتر است کشيده شوند .
2ـ اطفال به هنگام دندان در آوردن ، بي تابي و بي قراري مي کنند ، چگونه اين بي قراريها را کم تر کنيم ؟
ـ رويش دندانها در اطفال ممکن است راحت و بدون درد باشد ، يا با سختي و مشکل که در اين صورت در ابتدا مي توانند اسباب بازيهاي پلاستيکي بهداشتي ، مخصوص رويش دندان را از داروخانه تهيه نموده و به طفل بدهند ، در صورتي که نتيجه بخش نبود به دندانپزشک مراجعه نمايند که در صورت لزوم ، ژل بي حسي موضعي يا داروهاي مسکن تجويز مي شود .
3ـ هنگامي که دندانهاي طفل شروع به رويش مي کنند ، آيا لازم است که آنها را شستشو داد ؟
ـ بله ، بهتر است شستشوي دندانها ، از همان آغاز رويش ، شروع شود . البته در ابتدا که اولين دندانها شروع به رويش کردند ، لازم نيست از مسواک استفاده نمود بلکه مي توان از يک تکه پنبه يا دستمال تميز جهت شستشو و تميز کردن دندانها استفاده کرد .
4ـ مسواک زدن کودکان ، بايد از چه سني آغاز شود و به چه صورت باشد ؟
ـ زماني که دندانهاي شيري کامل شدند . البته قبل از آن هم ، همان طور که گفته شد ، شستشوي دندانها لازم است ، اما نه با مسواک بلکه با پنبه يا دستمال تميز دندانها را شستشو دهند . بعد از اينکه کاملا دندانهاي کودک رويش پيدا کرد والدين بايد با يک مسواک و خمير دندان خوب و مناسب دندان طفل را مسواک بزنند . البته مقدار کمي خمير دندان استفاده نمايند . زيرا ممکن است طفل آن را ببلعد . بهتر است والدين در هنگام مسواک زدن ، در پشت بچه و روبه آينه طوري قرار بگيرند که هر دو بتوانند نحوه مسواک زدن را مشاهده نمايند تا به اين طريق کودک به طور عملي آموزش داده شود . تا زماني که مطمئن شديم خود کودک مي تواند به تنهايي مسواک بزند بعد از آن هم بايد پدر و مادر بر مسواک زدن کودک نظارت داشته باشند .
5ـ خمير دندان و مسواک خوب و مناسب براي کودکان چه ويژگيهايي دارد ؟
ـ خمير دندانهاي مخصوص اطفال که حاوي فلورايد مي باشند با طعم و اسانس مناسب در داروخانه ها موجود مي باشد . مسواک خوب و مناسب براي کودک بايد سر کوچک و 2 تا 3 رديف پرز داشته باشد ، دسته مسواک کوتاه ، پهن و مستقيم باشد تا در دست کوچک طفل به راحتي جا بگيرد . معمولا بعد از دو ماه شکل پرزهاي مسواک تغيير مي کند که بايد تعويض شود. غذاهاي فيبردار مانند هويج و سيب هر چند تأثير کمي در تميز کردن دندانها دارد اما مفيد است.
6ـ علاوه بر مسواک زدن چه توصيه هايي براي حفظ و بهداشت دندانهاي اطفال و پيشگيري از پوسيدگي آنها داريد ؟
ـ تغذيه مناسب ، درمانهاي فلورايد تراپي و ترميمي پيشگيري و مراجعه به دندانپزشکي هر شش ماه يکبار .
7ـ تغذيه مناسب و مفيد براي دندانها چيست ؟
ـ شير و لبنيات ، سبزيجات و مواد غذايي حاوي کليسيم و ويتامين D .
8ـ در مورد فلورايد تراپي بيشتر توضيح دهيد و اينکه از چه سني ميتوان شروع کرد ؟
ـ با توجه به اينکه فلورايد خاصيت ضد پوسيدگي دارد و باعث مقاوم شدن دندانها مي شود پيشنهاد مي شود که کودکان از سه سالگي تحت اين درمان قرار گيرند .فلورايد تراپي بهتر است هر چند مدت يک بار انجام شود و فواصل ميان آن به نظر دکتر دندانپزشک بستگي دارد. هنگامي که دندانهاي دائمي کودکان رشد کردند ، اهميت فلورايد تراپي دو چندان مي شود . زيرا بيشترين تأثير فلورايد تراپي از زماني است که دندانهاي دائمي ، تازه رشد کرده اند تا دوازده سالگي .
9ـ ترميم پيشگيري که فرموديد به چه صورت مي باشد ؟
ـ شروع بيشتر پوسيدگيها از شيارهاي سطح جونده دندانها مي باشد ، به اين دليل که شيارها ، محل مناسبي براي باکتريهاي پوسيدگي زا و تجمع ذرات غذاست و تميز شدن اين نواحي مشکل تر مي باشد . لذا بهتر است اين شيارها توسط دندانپزشک با مواد ترميمي مخصوص به نام « فيشورسيلانت » يا « شيار بند » ترميم شود . اين ترميم باعث کم عمق شدن شيارهاي روي دندان و در نتيجه جلوگيري از پوسيدگي خواهد شد . بهترين زمان اين نوع درمان دو سال اول بعد از رويش دندانهاي دائمي آسياب که هنوز هيچ پوسيدگي ندارند ، مي باشد .
10ـ اشاره کرديد که هر شش ماه يکبار کودکان را براي معاينه به دندانپزشکي ببريم ، آيا اگر هيچ مشکلي هم نداشتند و دندانهاي آنها سالم بود باز هم بايد معاينه شوند ؟
ـ بله ، چون ممکن است مشکلاتي داشته باشند که والدين متوجه آن نباشند ، به عنوان مثال ممکن است پوسيدگيهاي بين دنداني وجود داشته باشد که به راحتي ديده نشود ولي دندانپزشک با امکانات و تخصصي که دارد ، آن را تشخيص داده ، درمان کند تا از پيشرفت پوسيدگي جلوگيري شود . علاوه بر آن براي فلورايد تراپي همان طور که گفتم بايد به دندانپزشک مراجعه نمايند .
11ـ نکاتي را که لازم ميدانيد والدين هنگام آوردن کودک به دندانپزشکي به خصوص کودکاني که مي ترسند رعايت کند تا مشکل آفرين نشود بيان کنيد ؟
ـ بايد والدين با نرمي و دلسوزانه با کودک برخورد نمايند و به او آرامش و قوت قلب دهند . از به کار کردن کلمات و جملاتي که استرس زا هستند مثل درد ، آمپول و توصيفات اغراق آميز بپرهيزند و باعث انتقال ترس به کودک نشوند . در صورت همکاري هديه دان مناسب است . براي احتياط ، آنها را قبل از مراجعه به توالت ببرند . اگر خودشان از دندانپزشکي مي ترسند در حضور بچه در اين مورد صحبت نکنند . البته اکثر کودکان همکاري لازم را دارند و فقط عده کمي از لحاظ رفتاري مشکل ساز و ترسو مي باشند که آن هم با توصيه هايي که گفته شد و ملاحظاتي که دندانپزشک رعايت مي نمايد ، مشکل برطرف مي شود . وارد شدن والدين به اتاق دندانپزشک بايد بنا به صلاحديد و درخواست دندانپزشک باشد و با اصرار والدين نباشد .
12ـ عده اي از والدين معتقدند درصورت خراب شدن دندان شيري چرا بايد هزينه پرکردن يا عصب کشي بدهند ، آن را بکشند بعد از مدتي به جاي آن دندان دائمي در مي آيد ، آيا اين نظر صحيح است ؟ و آيا اين کشيدن دندان مشکلي ايجاد نمي کند ؟
ـ اگر دندانپزشک تشخيص دهد که اين دندان شيري قابل درمان است ، بايد نگهداشته و درمان شود . زيرا هر دندان شيري زمان خاصي جهت افتادن دارد که اگر زودتر از زمان طبيعي کشيده شود باعث مشکلات فراواني مي گردد . مثلا اختلال در جويدن را به همراه دارد ، که اين امر منجر به تغذيه نامناسب به دليل رو آوردن کودک به غذاهاي نرم و پرکربوهيدرات مي گردد و کودک از خوردن بعضي غذاهاي مورد نياز بدن مانند ميوه ها و غذاهاي ضروري که سفت تر هستند امتناع مي نمايد که باعث کاهش رشد يا اختلالات وزني چاقي يا لاغري و افزايش استعداد پوسيدگي مي گردد .
علاوه بر آن ممکن است باعث تلفظ غلط بعضي از حروف گردد که گاهي مورد استهزاي اطرافيان قرار گرفته ، رفته رفته موجب انزوا و کم حرفي کودک مي شود . و از همه مهم تر اينکه کشيدن زود هنگام دندان شيري تأثير نامناسبي بر رويش دندانهاي دائمي و نامرتب شدن آنها و تأثير منفي بر فک دارد که براي درمان آن در آينده ، خانواده متحمل هزينه هاي سنگين اورتودنسي و رديف نمودن دندانها و فک مي شوند . پس بهتر است والدين براي بهداشت دهان ودندان اطفال کم تر به هزينه ها فکر کنند و به توصيه هاي دندانپزشک عمل کنند . گاهي بعضي از افراد مي خواهند از نظر اقتصادي صرفه جويي کنند حاضر نمي شوند براي سلامت و بهداشت ، هزينه نمايند غافل از اينکه در آينده ، بايد هزينه هاي سنگين تري را بپردازند و علاوه بر آن درد ، ناراحتي و مشکلات بيشتري را تحمل نمايند .
14ـ کاملا صحيح مي باشد ؛ اين قضيه همان مثل معروف « از چاله در آمدن و به چاه افتادن » است . آقاي دکتر هم اکنون سئوال مهمي در ذهن همه خطور مي کند و آن اينکه اگر دندان شيري اصلا قابل درمان نباشد و خود دندانپزشک تشخيص دهد کشيده شود ؛ چه بايد کرد ؟
ـ دندانپزشک در اين هنگام مي تواند از درمانهاي کشيده شود ؛ که وجود دارد استفاده نمايد مثل فضل نگهدارنده ، فضا نگهدارنده وسيله اي است جهت نگهداري فضايي که دليل زود از دست دادن دندان ايجاد شده به کارگيري اين وسيله ، مي توان از مشکلات کشيده شدن دندان شيري ، جلوگيري کنيم .
15ـ دهان شويه ها و خمير دندانهاي حاوي فلورايد تا چه حد تقويت دندان اطفال مؤثرند ؟
ـ اگر دهان شويه ها درست مصرف شوند مفيد هستند ، اين دهان شويه ها به دو صورت محلول 5 درصد براي استفاده روزانه و محلول 2 درصد براي استفاده هفتگي . دهان شويه هاي فلورايد بايد به هنگام استفاده ، به همه سطوح دنداني ، به ويژه نواحي بين دنداني وارد شوند براي اين کار دهان شويه را با شدت قرقره کنند تا به نواحي بين دندان وارد شوند . به مدت يک دقيقه قرقره کنند و نبايد بلعيده شود . خمير دندانهاي حاوي فلورايد هم مفيدند . امام بايد توجه داشتکه چون درصد فلورايد ، دهان شويه ها و خمير دندانها به مراتب کم تر از ژل فلورايد مورد استفاه در فلورايد تراپي است ، تأثير آنها نيز به مراتب کم تر از فلورايد تراپي مي باشد .
16ـ بعضي از کودکان ، پوسيدگيهاي دنداني بسيار زيادي دارند و به سرعت دندانهاي آنها خراب مي شود ، علت آن چيست ؟
علل متفاوتي ممکن است موجب آن شوند : خوردن مرتب قند که باعث کاهش بزاق مي شود يا خوردن طولاني مدت شيشه هاي شير حاوي قند يا مکيدن طولاني شير مادر به خصوص در شبها ، به خاطر لاکتوز موجود در شير مادر ، ممکن است باعث پوسيدگي شود ؛ که به اين دلايل ميتوان رعايت نکردن بهداشت را هم افزود .
17ـ بعضي از دندانهاي شيري اطفال قهوه اي رنگ مي شوند ، علت آن چيست ؟
يک علت آن مي توان قطره آهن باشد که با دندان تماس پيدا مي کند . لذا هنگام خوراندن قطره آهن بايد مراقب بود تا با دندانهاي طفل تماس پيدا نکند و بعد از قطره ، آب و مايعات خورانده شود .
18ـ آقاي دکتر ، بعضي از کودکان عادات خاصي چون مکيدن انگشت يا جويدن ناخن دارند يا با دهان تنفس مي کنند ، آيا اين عدات تأثيري بر دندانها دارند ؟
ـ بله ، امکان دارد بعضي عادات مثل مکيدن انگشت ، جويدن ناخن يا عادات لب يا نفسهاي دهاني و ... با توجه به شدت و مدت اين عمل و سن کودک بر دندانها اثر گذارد براي نمونه تنفس دهاني علاوه بر تأثيري که در شکل ظاهري فک ، صورت و دندانها دارد ، به علت خشک شدن دهان ، موجب پوسيدگي و التهاب لثه مي گردد . بايد به دندانپزشک و در صورت لزوم به روانپزشک مراجعه نمايند تا علت يابي شود و مورد درمان قرار گيرد .
.jpg)
.jpg)
.jpg)
